Konstytucja 3 Maja
3 maja będziemy świętować 229 rocznicę uchwalenia
najstarszej ustawy zasadniczej w Europie
i drugiej na świecie
|
1791
Majowe święto dla wszystkich POLAKÓW JEST DNIEM SZCZEGÓLNYM, jest świętem narodowym ustanowionym w dowód pamięci o przodkach, którzy pragnęli ocalić kraj przed upadkiem.
Według historyka prof. Henryka Samsonowicza, Polska odzyskiwała niepodległość trzykrotnie: właśnie 3 maja 1791 r. oraz 11 listopada 1918 r. i 4 czerwca 1989 r.
Uchwalenie Konstytucji 3 Maja – Jan Matejko
Twórcami Konstytucji 3 maja byli między innymi:
Okoliczności uchwalenia konstytucji
Uchwalenie konstytucji było przedsięwzięciem bardzo trudnym. W czasie obrad Sejmu Czteroletniego (1788-1792) wielu posłów, pracujących na zlecenie państw ościennych (Rosji, Prus czy Austrii) sprzeciwiało się powołaniu ustawy zasadniczej. Okazja nadarzyła się 3 Maja 1791 roku. Po siedmiogodzinnych obradach Sejm zatwierdził konstytucję, a król Stanisław August Poniatowski ją podpisał. Twórcy Konstytucji 3 Maja określili ją jako „ostatnią wolę i testament gasnącej Ojczyzny”.
Zmiany zapisane w konstytucji
Konstytucja miała ulepszyć ustrój i wzmocnić Rzeczpospolitą. Wprowadzała trójpodział władzy na ustawodawczą (Izba Poselska i Senacka), wykonawczą (rada królewska) i sądowniczą. Wprowadzała też w miejsce elekcji króla tron dziedziczny (władzę po śmierci Stanisława Augusta Poniatowskiego miał przejąć władca z dynastii Wettynów). Odbierała uprawnienia polityczne szlachcie, która nie posiadała majątku. Więcej praw natomiast zyskali mieszczanie, którzy mogli odtąd starać się o wysokie stanowiska w wojsku i Kościele. Najwyższą władzę sprawował sejm, na którym szlacheccy posłowie musieli podejmować decyzje większością głosów. Jeden poseł nie mógł zerwać obrad okrzykiem „liberum veto”.
Utworzono rząd – Straż Praw z królem na czele. W trosce o bezpieczeństwo kraju szczególną uwagę zwrócono na wzmocnienie armii, która miała liczyć 100 tysięcy żołnierzy.
Katolicyzm został uznany za religię panującą, jednocześnie zapewniono swobodę wyznań, choć apostazja (odejście od katolicyzmu) wciąż była uznawana za przestępstwo.
W dniu ustanowienia Konstytucji 3 maja przestała istnieć Rzeczpospolita Obojga Narodów, a w jej miejsce została powołana Rzeczpospolita Polska.
Aby Konstytucja była zawsze aktualna co 25 lat miał się zbierać Sejm Konstytucyjny, który miałby prawo zmienić zapisy w konstytucji.
Obalenie Konstytucji 3 Maja i Konfederacja Targowicka
Konstytucja 3 maja przetrwała czternaście miesięcy, prawa jakie wprowadzała do zdemoralizowanej przez przywileje Rzeczpospolitej, były nie do zaakceptowania przez warstwę magnacką. To oni obok szlachty zagrodowej stracili najwięcej. Z dniem kiedy tzw. gołota, została odsunięta od władzy państwowej, magnateria często na zlecenie agentów pruskich czy rosyjskich nie mogła kupczyć ustawami, czy zgłaszać liberum veto ustami przekupionych posłów. W dniu 27 kwietnia 1792 roku w Petersburgu zawiązała się konfederacja później nazwana targowicką. Należeli do niej Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki i Seweryn Rzewuski. Na ich „prośbę” połączone siły targowiczan 20 tysięcy i armii rosyjskiej w liczbie 97 tysięcy wkroczyły do Polski. Król zdołał wystawić tylko 37 tysięczną armię składającą się z rekrutów. Mimo kilku wygranych bitew, kiedy wojska rosyjskie dotarły pod Warszawę, król zdecydował się na kapitulację i przyłączenie do targowiczan. Armia polska poszła w rozsypkę, a sen o wolności umarł na kolejny wiek.
Święto Narodowe Konstytucji 3 maja
Święto Konstytucji 3 maja obchodzono do ostatniego rozbioru. Świętowanie 3 maja było zakazane we wszystkich zaborach, dopiero po I wojnie światowej kiedy Polska odzyskała niepodległość Święto Konstytucji 3 maja zostało wznowione. Podczas II wojny światowej, w czasie okupacji niemieckiej i radzieckiej Święto zostało zdelegalizowane. Dopiero w 1981 roku zezwolono na obchody 3-majowe. Od 1989 roku Święto Konstytucji 3 maja – znów jest świętem narodowym, a od 2007 roku obchodzone jest również na Litwie.
Witaj, majowa jutrzenko (pieśń znana też jako: Mazurek 3 Maja, Trzeci Maj)
Witaj majowa jutrzenko,
Świeć naszej polskiej krainie,
Ucieszymy cię piosenką,
Która w całej Polsce słynie.
Witaj Maj, trzeci Maj,
U Polaków błogi raj!
Nierząd braci naszych cisnął,
Gnuśność w ręku króla spała,
A wtem Trzeci Maj zabłysnął
I nasza Polska powstała.
Wiwat Maj, Trzeci Maj
Wiwat wielki Kołłątaj!
Tam w Łazienkach jest ruina,
W której Polak pamięć chował,
Tam za czasów Konstantyna
Szpieg na nasze łzy czatował.
I gdy nadszedł Trzeci Maj,
Kajdanami brzęczał kraj.
W piersiach rozpacz uwięziona,
W listopadzie wstrząsła serca,
Wstaje Polska z grobu łona,
pierzchają dumni morderce.
Błysnął znowu Trzeci Maj
I już wolny błogi kraj.